काठमाडौ । श्वासप्रश्वासको बेलामा नाकबाट घाटी हुदै फोक्सोसम्म पुग्ने भाइसरले फोक्सोमा इन्फेक्सन गराउन थाल्छ  । त्यहाँबाट सो भाइरस रगतमा मिसिएपछि ज्वरो आउने गर्छ । भाइरल ज्वरोलाई सामान्य भाषामा इन्फ़्लुएज्जा भनिन्छ । मानिसको शरीरमा संक्रमण गर्ने भाइरस, ब्याक्टेरिया, फङगाइ जस्ता जीवाणुहरुले संक्रमण गर्यो भने हामीमा ज्वरो आउने गर्छ र हामी भाइरल ज्वरोको सिकार बन्न पुग्छौं  । विभिन्न खालका ब्याक्टेरिया, तथा भाइरसको कारणले लाग्ने रोग नै भाइरल ज्वरो हो । भाइरल ज्वरो एक व्यक्तिबाट अर्को व्यक्तिमा सर्ने एक प्रकारको सरुवा रोग हो। विशेषगरी रोग लागेका व्यक्तिको शरिरमा भएको तरल पर्दाथबाट यो रोग एक व्यक्तिबाट अर्को व्यक्तिमा सर्ने गर्छ। रोगीले खोक्दा, हाँच्छ्यु गर्दा, हाई काढ्दा उसको शरिरमा भएका व्याक्टेरिया सजिलै अर्को व्यक्तिमा सर्ने गर्छ। रोगीको नजिक बस्दा स्वस्थ मानिसको नाक, मुखबाट यस्ता भाइरस सर्ने गर्छन्।

सामान्य भाषामा रुघाखोकी भनिए पनि मेडिकल भाषामा भाइरल ज्वरो वा भाइरल फ्लु भनिने संक्रमणका कारण चिसो बढेसँगै भाइरल ज्वरोको बिरामीको संख्या बढेको देखिन्छ।

यो मुख्यगरी राइनो ९२५–८० (प्रतिशत) भाइरसले गराउँछ। कोरोना भ।इरस ९१०–२० (प्रतिशत), इन्फ्लुएजा भाइरस ९१०–१५ (प्रतिशत) र एडिनो भाइरस ९५ (प्रतिशत) पनि भाइरल फ्लुको कारण हो। भाइरसले धेरैजसो माथिल्लो श्वासप्रश्वास नली देखि नाकदेखि घाँटीसम्म संक्रमण गराउँछ। शरीरमा भाइरस छिरेको १–२ दिनमा लक्षण देखा पर्न थाल्छन् र २–४ दिनमा तिनले उग्र रूप लिन्छन् भने सामान्यतः ७–११ दिनसम्म आफैं हराएर जान्छन् वा भनौं हाम्रो शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक शक्तिले तिनलाई नष्ट गरिदिन्छन् । 

के हो त भाइरल इन्फ्लुज्जा ?

एक्कासी ३९ से भन्दा माथि ज्वरो आउनु, स्वासप्रस्वासमा समस्या देखा पर्नु, टाउको दुख्ने लक्षण देखा पर्नुलाई हामी इन्फ्लुज्जा भएको भन्दछौ ।  यही नै इन्फ्लुज्जा हो ।

भाइरल ज्वरो कसरी लाग्छ ?

यो रोग भाइरस, हावा, पिउने पानी, स्वासप्रस्वासको माध्यमबाट हाम्रो शरीरमा जीवाणुको रुपमा छिर्ने गर्छ, यसरी नै हामीलाई भाइरल ज्वरो लाग्छ ।

कुन अवस्थामा भाइरल ज्वरोले बढी आक्रमण गर्छ ?
बालबालिका, वृद्दावृद्द र रोगसंग लड्न सक्ने क्षमता कम भएका मान्छेलाई बढी यो रोगले बढी आक्रमण गर्छ ।

कुन समयमा बढी आक्रमण गर्छ त भाइरल ज्वरोले ?

यसले बर्खाको समय र गर्मी समयमा बढी आक्रमण गर्छ ।

भाइरल ज्वरोको भाइरस के हो ?

भाइरल ज्वरोको मुख्य भाइरस राइनो भाइरस हो । 

यो रोगका लक्षणहरु केके हुन ?

एक्कासी ज्वरो आउनु, खोकी लाग्नु, घाँटी दुख्नु, हाच्छिउ आउनु, नाकबाट पानी बग्नु, हाडजोर्नी दुख्नु जस्ता लक्षण देखा पर्दछ । बालबालिकाहरुमा भने वाकवाकी लाग्ने गर्दछ ।

यो रोगका खतराका चिन्हहरु केके हुन् ।

आँखा रसिलो हुनु, नाकाबाट पानी बग्नु, स्वप्रस्वासमा समस्या हुनु, छाती दुख्नु, मुटुको चाल गडबड हुनु जस्ता खतराका चिन्ह हुन् । 

यो रोगबाट बच्ने उपायहरु के के हुन् ?

यो रोगबाट बच्न खोक्दा, हाछिउ गर्दा रुमालको प्रयोग गर्ने, बाहिर हिंड्दा मास्कको प्रयोग गर्ने, व्यक्तिगत सरसफाईमा ध्यान दिने, बिहान चाडैं उठ्ने, संक्रमित व्यक्तिसंग कुरा गर्दा एक मिटरको दुरीमा बस्ने, रोगि व्यक्तिलाई रोग निको नभएसम्म छुटै कोठामा राख्ने गर्नु पर्छ ।

यो रोगीले के खाने के नखाने ?

यस्ता रोगीले बजारमा प्याकिङ गरेका खाने कुरा नखाने, फलफुल हरु राम्रोसंग पखालेर खाने, झोलिलो खानेकुरा खाने, पानी तताएर मात्र पिउने, बालबालिका छ भने आमाको दुध बढी चुसाउने र झोलिलो खानेकुरा बढी खुवाउने ।

(डा. युगल भट्टराई, मेघा अस्पताल प्रा। लि। ललितपुरका मेडिकल अफिसर हुन्)