निमोनिया भनेको फोक्सोमा हुने एक प्रकारको रोग हो । निमोनिया अति सुक्ष्म किटाणु, ब्याक्टेरिया, फंगसको कारणले लाग्ने गर्दछ । निमोनिया वातावरण प्रदुषणको कारण स्वासप्रस्वासको माध्यमबाट मानिसको फोक्सोमा हुने संक्रमण नै निमोनिया हो । जन्मेदेखि ३ हप्तादेखि ३/४ वर्ष उमेरको बालबालिकामा (स्टेप्टोकोकस) नामक निमोनिया लाग्छ । ५ वर्ष पछिको बालबालिकामा (माइक्रोप्लासमा) नामक निमोनिया लाग्ने गर्दछ । 

निमोनियाका लक्षणहरु 

सामान्य रुघाखोकी लाग्नु, ज्वरो आउनु, स्वाप्रस्वासमा समस्या आउनु, शरीरमा निलो दाग देखा पर्नु, टाउको दुख्नु, मुटुको चाल गडबड हुनु, आँखा रातो हुनु र सिँगान बग्नु जस्ता निमोनियाको मुख्य लक्षण हुन् ।

निमोनिया लाग्ने कारणहरु 

धूमपान -  धूमपान गर्ने मानिसमा फोक्सोमा समस्या देखा पर्दछ, त्यसैले धूम्रपान पनि निमोनियाको एक कारक तत्व हो । 

मादक पदार्थ सेवन - मादक पदार्थ सेवनले फोक्सोमा नराम्रो समस्या निम्त्याउने गर्दछ, त्यसैले मादक पदार्थ सेवनले पनि निमोनियाको एक कारक तत्व हो ।

उमेरमा वृद्घता - उमेरमा वृद्घता पनि निमोनियाको कारक तत्व हो ।  

एन्फलुएजा भाइरल ज्वरो - एन्फलुएजा भाइरल ज्वरोपनि निमोनियाको कारक तत्व हो । 

निमोनियाबाट बच्ने उपायहरु -

- बच्चालाई अरु बेलाको तुलनामा धेरैपटक दुध चुसाउने,
- निमोनियाबाट संक्रमित व्यक्ति वा बच्चालाई फोहोर र धुलो वातावरणमा खेल्न नदिने,
- बच्चा जन्मेदेखि ६ महिनासम्म आमाको दुध मात्र खुवाउने त्यसपछि भने दुःधसँगै झोलिलो खानेकुराको साथै पोषिलो खानेकुराहरु जस्तै ःमाछामासु, फलफुल, अण्डा, गेडागुडी, जाउलाजस्ता झोलिलो खानेकुरा खुवाउने । 
- निमोनियाबाट संक्रमित व्यक्ति वा बच्चालाई सजिलै हावा आउने÷जाने सफा कोठामा राख्ने 
- बच्चालाई एक वर्षको खोपको मात्रा पुरा गर्ने ।
- बच्चालाई मौसम अनुसारको कपडा लगाईदिने ।
                                     

(डा. सुरज घिमिरेसँग निमोनियाको बारेमा गरिएको सम्वादको संपादित अंश । डा. घिमिरे सिमाम्स मेडिकल हल बागडोल ललितपुरका सञ्चालक एवम् फर्मासिस्ट हुन् ।)