काठमाडौं : रगतका विभिन्न समूह हुन्छन् । यदि कुनै व्यक्तिलाई गलत समूहको रगत चढाइयो भने उसको शरीरमा धेरै गम्भीर समस्या हुन सक्छन् । आउनुहोस् यस बारे जानौँ । हाम्रो रगत धेरै प्रकारका कोशिका र एक तरल पदार्थबाट बनेको हुन्छ । यस तरल पदार्थलाई प्लाज्मा भनिन्छ ।

रगतमा सबैभन्दा बढी रातो रक्त कोशिका हुन्छन् । यी कोशिकाको सतहमा केही विशेष प्रकारका पदार्थ हुन्छन्, जसलाई एन्टिजन भनिन्छ । यी एन्टिजनले नै कुनै व्यक्तिको रगत कस्तो प्रकारको हो अर्थात् उसको रगत समूह के हो भन्ने बताउँछन् ।

जब कुनै बिरामी व्यक्तिलाई रगत चढाइन्छ, यो काम धेरै होसियारीपूर्वक गरिन्छ । रगत परीक्षण गर्नु र सही प्रकारको रगत छान्नु धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छ । यदि गलत प्रकारको रगत चढाएमा बिरामी व्यक्तिको ज्यान पनि जान सक्छ । व्यक्तिलाई फरक समूहको रगत चढाइयो भने, उसको शरीरमा प्रतिक्रिया हुन सक्छ र उसलाई धेरै हानि पुग्न सक्छ । त्यसैले, रगत चढाउनु अघि डाक्टरले धेरै सावधानीपूर्वक रगत परीक्षण गर्छन् ।

कहिलेकाहीँ सही रगत चढाएपछि पनि कुनै व्यक्तिलाई एलर्जी हुन सक्छ । एलर्जी भएमा व्यक्तिलाई चिलाउने, सुन्निने वा सास फेर्न गाह्रो हुन सक्छ, तर डाक्टरले औषधिको मद्दतले यो अवस्थालाई नियन्त्रण गर्न सक्छन् । जब फरक समूहको रगत चढाइन्छ, तब शरीरले त्यसको एन्टिजेनलाई बाहिरी तत्त्व मान्छ र त्यसविरुद्ध एन्टिबडी बनाउँछ । यी एन्टिबडी रगत जम्ने कारण बन्छन् र ट्रान्सफ्युजन प्रतिक्रिया हुन्छ । यो एउटा यस्तो अवस्था हो जसमा रगतमा भएका एन्टिजेन र एन्टिबडी एक आपसमा प्रतिक्रिया गर्छन् ।

यो प्रतिक्रियाको हल्का लक्षण जस्तै ज्वरो आउने, जाडो लाग्ने, वाकवाकी लाग्ने र शरीर दुख्नेदेखि लिएर बढी गम्भीर, जस्तै मिर्गौला फेल हुने, डिसेमिनेटेड इन्ट्राभास्कुलर कोएगुलेशन, ब्रोन्कोस्पाज्म र यहाँसम्म कि मृत्युको खतरा पनि बढ्न सक्छ ।

सबैभन्दा खतरनाक अवस्थामा, यो प्रतिक्रियाले राता रक्त कोशिका नष्ट गर्छ, जसले गम्भीर हेमोलाइटिक प्रक्रिया सुरु हुन्छ । गत दिने र लिने व्यक्तिका लागि डाक्टरको सावधानी धेरै महत्त्वपूर्ण छ । उनीहरूले दुबैको रगत एक अर्कासँग मिल्छ कि मिल्दैन भनेर हेर्नुपर्छ । यस कामलाई ‘क्रस–म्याचिङ’ भनिन्छ ।